Το εκπαιδευτικό σύστημα είναι προσανατολισμένο στην παροχή τυπικών προσόντων και όχι στην ανάπτυξη δεξιοτήτων που είναι απαραίτητες στην αγορά εργασίας και στην παραγωγική διαδικασία.
Η διαπίστωση αυτή διατυπώνεται σε νέα μελέτη του Συνδέσμου Ελλήνων Βιομηχάνων, ενώ σημειώνονται τα εξής:
Α. Σημαντικό μέρος των αποφοίτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης απασχολούνται σε επαγγέλματα που δεν σχετίζονται με το αντικείμενο των σπουδών τους.
Β. Παρά τους σημαντικούς πόρους που διατίθενται για την κατάρτιση των ανθρώπινου δυναμικού στην Ελλάδα, οι επιχειρήσεις δυσκολεύονται να βρουν ανθρώπινο δυναμικό με τις κατάλληλες γνώσεις και δεξιότητες.
Το 36% των επιχειρήσεων που συμμετείχε σε έρευνα του ΣΕΒ δήλωσε ότι αντιμετωπίζει δυσκολία στην κάλυψη κενών θέσεων εργασίας.
Αναλυτικότερα στη μελέτη καταγράφονται τα ακόλουθα στοιχεία:
Αναντιστοιχία προσόντων
Στην Ελλάδα, είναι σημαντικό, επίσης, το πρόβλημα της οριζόντιας αναντιστοιχίας προσόντων. Ειδικότερα, δεν απασχολούνται σε θέσεις εργασίας που σχετίζονται με το γνωστικό πεδίο των σπουδών τους, το 64,4% των αποφοίτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στο γνωστικό πεδίο «Γεωργία και κτηνιατρική», το 50,5% στις «Ανθρωπιστικές σπουδές, γλώσσες και τέχνες» και το 44,1% στις «Θετικές επιστήμες, μαθηματικά και πληροφορική».
Αντιθέτως, πολύ χαμηλότερα είναι τα ποσοστά αναντιστοιχίας στα γνωστικά πεδία «Κοινωνικές, επιχειρηματικές και νομικές επιστήμες» (11,3%), «Υπηρεσίες»5 (17,9%) και «Εκπαίδευση εκπαιδευτών και παιδαγωγικές επιστήμες» (19,5%)
Οι απόφοιτοι Λυκείου κατευθύνονται σε σπουδές σε συναφή τμήματα Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης
Παρά το γεγονός ότι ο δείκτης οριζόντιας αναντιστοιχίας είναι υψηλός σε ορισμένα γνωστικά πεδία, μεγάλος αριθμός υποψηφίων φοιτητών εξακολουθεί να κατευθύνεται σε σπουδές σε συναφή τμήματα Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης.
Περισσότεροι από ένας στους δύο νέους που είναι πτυχιούχοι Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης στις «Ανθρωπιστικές σπουδές, γλώσσες και τέχνες» απασχολούνται σε θέσεις εργασίας που δεν είναι σχετικές με το γνωστικό πεδίο τους .
Την ίδια στιγμή, το 12,9% των αποφοίτων της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης προέρχεται από τμήματα του συγκεκριμένου γνωστικού πεδίου, αποτελώντας την τρίτη πολυπληθέστερη ομάδα αποφοίτων .
Εξορθολογισμός κατανομής του αριθμού των εισακτέων
Δημιουργείται επομένως το ερώτημα για την ανάγκη αναθεώρησης και εξορθολογισμού της κατανομής του αριθμού των εισακτέων στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευσή ανά γνωστικό πεδίο καθώς οι σημερινές ανάγκες της οικονομίας και οι προβλέψεις για την τεχνολογική εξέλιξη δεν συνηγορούν υπέρ της διατήρησης τμημάτων και αριθμού εισακτέων σε γνωστικά πεδία όπου σήμερα παρουσιάζεται υψηλή οριζόντια αναντιστοιχία.
Οι επιχειρήσεις είτε δυσκολεύονται να καλύψουν κενές θέσεις απασχόλησης
Ταυτόχρονα και παρά το γεγονός ότι μεγάλο μέρος του ανθρώπινου δυναμικού διαθέτει υψηλού επιπέδου τυπικά προσόντα οι επιχειρήσεις είτε δυσκολεύονται να καλύψουν κενές θέσεις απασχόλησης λόγω έλλειψης ορισμένων δεξιοτήτων είτε εντοπίζουν ελλείψεις σε προσόντα και δεξιότητες του υφιστάμενου προσωπικού τους.
Σύμφωνα με έρευνα του ΣΕΒ από την οποία προκύπτει ότι το 36% των επιχειρήσεων που συμμετείχαν αντιμετωπίζει δυσκολίες στην κάλυψη κενών θέσεων εργασίας («Ποσοτική έρευνα σε βιομηχανικές επιχειρήσεις επί θεμάτων ανάπτυξης ανθρώπινου δυναμικού» Ιούλιος-Οκτώβριος 2018).
Μάλιστα, οι επιχειρήσεις που δήλωσαν ότι αντιμετωπίζουν δυσκολία στην κάλυψη κενών θέσεων απασχόλησης αναφέρουν, ως σημαντικότερο λόγο, την έλλειψη κατάλληλων δεξιοτήτων. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι γνώσεις και δεξιότητες που είναι δυσκολότερο να εξευρεθούν είναι αυτές που αφορούν στη συγκεκριμένη θέση εργασίας (τεχνικές/επαγγελματικές δεξιότητες).
γνώσεις και δεξιότητες
Ανάλογη εικόνα προκύπτει και από την αξιολόγηση των γνώσεων και δεξιοτήτων του υφιστάμενου προσωπικού των επιχειρήσεων που συμμετείχαν στην έρευνα. Ειδικότερα, το 46,2% των επιχειρήσεων δήλωσε ότι το προσωπικό τους δεν διαθέτει τις κατάλληλες γνώσεις και δεξιότητες (ΣΕΒ (2018): «Ποσοτική έρευνα σε βιομηχανικές επιχειρήσεις επί θεμάτων ανάπτυξης ανθρώπινου δυναμικού» Ιούλιος- Οκτώβριος 2018).
Επαγγέλματα υψηλών προσόντων
Εστιάζοντας στις κατηγορίες επαγγελμάτων υψηλών προσόντων προκύπτει ότι οι επιχειρήσεις εντοπίζουν ελλείψεις στις γνώσεις και δεξιότητες των «Ανώτατων διευθυντικών και διοικητικών στελεχών» κυρίως στην «Οργάνωση και διοίκηση έργου», στις «Τεχνικές / επαγγελματικές γνώσεις που απαιτούνται για τη συγκεκριμένη εργασία» και σε μια σειρά οριζόντιων δεξιοτήτων όπως η «Ανάληψη πρωτοβουλιών».
Τέλος, όσον αφορά στους «Τεχνικούς και ασκούντες συναφή επαγγέλματα» οι ελλείψεις που εντοπίζουν οι επιχειρήσεις αφορούν (με μεγάλη διαφορά) στις «Τεχνικές / επαγγελματικές γνώσεις που απαιτούνται για τη συγκεκριμένη εργασία» και ακολούθως σε μια σειρά άλλων οριζόντιων δεξιοτήτων (Δ12).
Προτάσεις
Οι συντάκτες της μελέτης , διατυπώνουν τις εξής προτάσεις
Η αναντιστοιχία της ζήτησης και της προσφοράς προσόντων και ειδικότερα η υπερεκπαιδευμένη απασχόληση καθιστούν αναποτελεσματική την κατανομή των ανθρώπινων πόρων και περιορίζουν την αποδοτικότητά τους. Η αποτελεσματικότερη αξιοποίηση του καταρτισμένου ανθρώπινου δυναμικού επιτυγχάνεται μέσω της δημιουργίας ποιοτικών θέσεων εργασίας σε δυναμικούς, εξωστρεφείς και τεχνολογικά εξελιγμένους τομείς της οικονομίας, όπως είναι αυτοί της μεταποίησης που αναφέρθηκαν παραπάνω και της τεχνολογίας της πληροφορικής και των επικοινωνιών. Κατά προέκταση απαιτείται η δημιουργία προϋποθέσεων από το επιχειρηματικό περιβάλλον και τις ασκούμενες πολιτικές για τη δημιουργία αυτών Ιδιαίτερα σημαντική θα πρέπει να θεωρείται η αναβάθμιση δομών επαγγελματικού προσανατολισμού και συμβουλευτικής από τη Δευτεροβάθμια έως και την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Έτσι οι νεοεισερχόμενοι στην αγορά εργασίας θα γνωρίζουν έγκαιρα τα επαγγέλματα υψηλής ζήτησης, τα απαιτούμενα προσόντα και δεξιότητες, καθώς και τις αποτελεσματικότερες εκπαιδευτικές διαδρομές απόκτησής τους.
Επίσης, τα προγράμματα σπουδών της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης θα πρέπει να διαμορφώνονται λαμβάνοντας υπόψη πέραν των επιστημονικών κριτηρίων και τις ανάγκες της οικονομίας, της παραγωγής και των επιχειρήσεων γεγονός που θα διευκόλυνε την επιτυχή μετάβαση των αποφοίτων από την εκπαίδευση στην αγορά εργασίας. Προς την ίδια κατεύθυνση θα λειτουργούσε και η σύνδεση του αριθμού των εισακτέων στα τμήματα της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης με τις ανάγκες του παραγωγικού συστήματος, όπως αυτές διαμορφώνονται από τις τεχνολογικές και οικονομικές μεταβολές, ενώ αναδεικνύεται και η ανάγκη διασφάλισης υψηλής ποιότητας στα προγράμματα.
Σημαντική πληροφόρηση για τον προσδιορισμό του αριθμού των εισακτέων ανά γνωστικό πεδίο, αλλά και των προσόντων και δεξιοτήτων, τα οποία θα πρέπει να παρέχονται από το εκπαιδευτικό σύστημα, θα μπορούσαν να προσφέρουν οι έρευνες αποφοίτων (tracer studies) σχετικά με την επαγγελματική τους πορεία σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα μετά την αποφοίτησή τους.
Επιπλέον, είναι απαραίτητη η αποτελεσματικότερη σύνδεση των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Η αποτελεσματική λειτουργία ενός μηχανισμού διάγνωσης και πρόγνωσης των αναγκών της αγοράς εργασίας και κυρίως η αξιοποίηση των αποτελεσμάτων του από τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης μπορούν να περιορίσουν τόσο την οριζόντια, όσο και την κάθετη αναντιστοιχία προσόντων.
Ρόλο στη σύνδεση των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης με τη λειτουργία της αγοράς εργασίας θα μπορούσε να διαδραματίσει και η σύσταση των κλαδικών συμβουλίων δεξιοτήτων (sector skills councils). Τα συμβούλια ιδρύονται σε κρίσιμους και εξωστρεφείς κλάδους της οικονομίας και στελεχώνονται από εκπροσώπους επιχειρήσεων, εργαζομένων και αρμόδιων εκπαιδευτικών φορέων. Αντικείμενό τους είναι ο σχεδιασμός και η χάραξη στρατηγικής δεξιοτήτων και η υλοποίηση σχεδίων ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού του κλάδου.
Τέλος, είναι απαραίτητη η ουσιαστική αναβάθμιση του περιεχομένου σπουδών της τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης σε όλα τα επίπεδα (τεχνικό επαγγελματικό λύκειο, ΙΕΚ, ανώτατη τεχνική εκπαίδευση, συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση). Μια αποτελεσματική τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση που προσφέρει τις απαιτούμενες από την αγορά εργασίας γνώσεις και
δεξιότητες, λειτουργεί περιοριστικά στη τάση πλήρωσης των προσφερόμενων θέσεων εργασίας από υποψήφιους υψηλότερων προσόντων (κάθετη αναντιστοιχία). Ταυτόχρονα, η επαγγελματική αποκατάσταση των αποφοίτων της σε θέσεις εργασίας που ανταποκρίνονται στις προσδοκίες τους, την καθιστά ελκυστική και επομένως, συνειδητή επιλογή για τους νέους. Στην Ελλάδα μόλις το 25% των αποφοίτων της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης προέρχεται από Τεχνικά Επαγγελματικά Λύκεια, ποσοστό που είναι αρκετά χαμηλότερο συγκριτικά με άλλες χώρες (Δ15).
Η αναβάθμιση της τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης απαιτεί:
- προτεραιότητα σε προσφορά προγραμμάτων που αφορούν ειδικότητες υψηλής ζήτησης από εξωστρεφείς και δυναμικούς κλάδους της οικονομίας,
- σχεδιασμό σύγχρονων προγραμμάτων σπουδών με τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων που θα αξιολογούνται τακτικά ως προς την αποτελεσματικότητά τους και να αναθεωρούνται σύμφωνα με τις τεχνολογικές και θεσμικές εξελίξεις,
- υποχρεωτική και εντατική χρήση παιδαγωγικών μεθόδων όπως η μάθηση με βάση την εργασία (μαθητεία),
- χρήση ευέλικτων και συγχρόνων τεχνικών μάθησης σε όλα τα στάδια της εκπαιδευτικής διαδικασίας που υποστηρίζονται από τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών και τακτική ενημέρωση των εκπαιδευτικών και των εκπαιδευτών για τις απαιτήσεις σε γνώσεις και δεξιότητες των επιχειρήσεων στους τομείς της ειδίκευσής τους.
ΠΗΓΗ: https://www.esos.gr/
